AVRUPA HUNLARI

AVRUPA HUNLARI

Hunların batıya yönelişleri, Çu-Talas boylarında devlet kuran Çi-çi Han
ile başlar ve M.S. II. yüzyıldan itibaren yoğunlaşır. Doğuda Çin'in ve
Moğol kökenli kavimlerin baskısı Hunların bir kısmını Çin içlerine
yöneltirken bazı Hun boylarının da batıya göçmelerine sebep olmuştur.
Ayrıca kuraklık ve kıtlığın baş göstermesi ile ağırlaşan hayat şartları,
batı da Hun nüfusunun hızla artmasına yol açmıştır. Böylece Hun
kitleleri batı Türkistan'da birikmeye başlamışlardı. Bu Hun
birikintilerinin bir kısmı, sonradan İran'a ve Hindistan'ın kuzeyine
inerek Akhun devletini kuracaklardır. Bazıları da, Güney Rusya'ya doğru
yöneleceklerdir. İşte Avrupa Hunlarının ortaya çıkmaları ve yayılmaları,
Türkistan'daki bu kavimler hareketine dayanıyordu.

Batıya kayan Hun kitleleri IV. yüzyılın ortalarına doğru siyasî bir
birlik kurarak, Alanlara ait toprakları ele geçirmiş ve İtil(Volga)
kıyılarına ulaşmışlardır. Hunlar başlarında Balamır olduğu hâlde önce
Don-Dinyeper nehirleri arasında yaşayan Ostrogotlar'ı ağır bir yenilgiye
uğrattılar(374) ve ardından ileri hareketlerine devam ederek, daha
batıda yer alan Vizigotlar'a ağır bir darbe vurdular(375). Hunların
harekete geçirdiği İran, Slâv, Germen menşeli çeşitli kavimlerin
birbirlerini yerlerinden atmak suretiyle batıya doğru hızla akan büyük
bir Kavimler Göçü böylece başlamış oluyordu.

Bir yüzyıl kadar devam eden Kavimler Göçü, Avrupa ve dünya tarihî
açısından çok önemli sonuçlar doğurmuştur. Bu göçler neticesinde Roma
İmparatorluğu sarsılmış, 395 yılında ikiye ayrılmış, 495'te ise batı
Roma yıkılmıştır. Bu olaylar Orta Çağ'ın başlangıcı olarak kabul
edilmiştir. Çünkü bu dönemle beraber, Avrupa'da "feodalite" merkezî
imparatorlukların yerini almış, bugünkü Avrupa'nın siyasî ve etnik
yapısı bu dönemde şekillenmiştir. Hunların gelmesiyle Avrupa'da atlı
birlikler önem kazanmış, süvari silâh ve kıyafetleri Hunlardan
esinlenmiş ve belki de Orta Çağ Avrupasının şövalye tipi, Hun Alplerine
öykünülerek oluşturulmuştur.

Hunlar, Ostrogotları önlerine katarak, kısa bir süre sonra Karadeniz'in
kuzeyindeki Tuna ve Tisa nehirleri arasındaki verimli ve stratejik
bölgeleri ele geçirirler. Burası, Karadeniz' in kuzeyinden Türkistan'a
kadar uzanan uçsuz bucaksız bozkırların son halkasıdır. Ayrıca bu bölge,
Avrupa'nın önemli yollarının kavşak noktası durumundaydı. Hunlar,
Avrupa'nın içlerine kadar akınlar yapmış olmalarına rağmen bu bölgeyi,
uzun yıllar devletlerinin ağırlık merkezî olarak korumuşlardır. M.S.400
başlarında Balamir'in oğlu Uldız(Yıldız)'ın Tuna'da görünmesiyle
Kavimler Göçü'nün ikinci büyük dalgası da başlamış oluyordu .

Yine bu devirde Attila'nın son zamanlarına kadar takip edilecek olan Hun
dış siyasetinin esaslarının belirlendiğini görüyoruz. Bu esasları; Doğu
Roma'nın baskı altında tutulup, Batı Roma ile iyi ilişkilerin devam
ettirilmesi şeklinde özetleyebiliriz. Nitekim Roma için büyük bir
tehlike oluşturan, Hun korkusu ile yerlerini terk etmiş olan birtakım
Germen kavimlerini bir araya getiren Radagais ancak Hunlar sayesinde
ortadan kaldırılabilmiştir.

Uldız birkaç defa Tuna'yı geçmiş, çaresiz kalan Bizans, barış istemek
zorunda kalmıştır. Uldız 410 yılında ölmüştür. Diğer Türk devletlerinde
gördüğümüz ikili devlet düzenini Avrupa Hunlarında da görüyoruz. Uldız
Batı Hun ülkelerinin hükümdarı iken Karaton ise doğuda hüküm sürüyordu
422 yılı Avrupa Hunları için yeni bir dönemin başlangıcıdır. Bu tarihte
Hunların başında Rua, Muncuk, Aybars, Oktar'dan oluşan Hun hükümdarlık
ailesinden dört kardeşi görüyoruz. Attila'nın babası olan Muncuk erken
öldüğü için Rua merkezde, diğer iki kardeş de doğu ve batı kanatlarında
bulunuyorlardı.

Attila Devri: Doğduğu yer olan Etil=İtil (Volga)'den ismini alan Attila,
39-40 yaşlarında amcası Rua'nın yanında devlet işlerinde yetişmiş
olarak hükümdar oldu. Başlangıçta kardeşi Bleda ile Hun tahtını paylaşan
Attila, 445'te kardeşinin ölümü üzerine tek başına hükümdar olacaktır.
Daha önce ağır barış şartlarları ile Attila'nın gazabından kurtulan
Bizans'ın barış şartlarına uymaması üzerine Hun orduları Tuna'yı geçip
Trakya'da İki kol hâlinde ileri harekâtlarına devam ettiler. Bizans
başkentini kuşatmak üzere Büyük Çekmece'ye kadar ulaştıklarında dehşete
düşen Bizans'ın barış talebi çok ağır şartlar karşılığında kabul edildi.
(447).

Bu tarihten sonra, Batı Roma'ya karşı izlenen Hun dış politikasında bir
değişiklik gözlenmektedir. İyi ilişkilerin yerini savaş almıştır.
Attila, Galya (bugünkü Fransa) üzerine yürüyüp karşısına çıkan çok
kalabalık Roma ordusu ile ilk çağın en büyük meydan savaşlarından birini
yapmıştır (451). İstediği sonucu alamadığı bu savaştan hemen bir yıl
sonra İtalya üzerine yürüyecektir(452). Papa Büyük Leon idaresindeki
Roma elçilik heyetinin ricaları üzerine Po ovasından geri dönen Attila,
453 yılında anî olarak vefat etti. Attila'nın bu beklenmedik ölümü
üzerine hem Bizans hem de Batı Roma İmparatorluğu rahat bir nefes alma
imkanına kavuşmuştur.

Attila'nın ölümünden hemen sonra, pek az sayıdaki Hun idareci
tabakasının hâkimiyeti altında yaşayan yabancı kavimler ayaklanırlar.
Attila'nın oğulları arasında çıkan taht kavgalarıyla zayıflayan devlet
kısa bir süre sonra parçalanır. Hunların bir kısmı Karadeniz'in kuzeyine
sığınmışlar, bir kısmı ise yabancı kavimler arasında eriyip
gitmişlerdir. Ancak Attila ve Hunları hafızalardan silinmemiş,
haklarında üretilen efsanelerde, edebiyat eserlerinde, müzik eserlerinde
yaşamaya devam etmişlerdir. Otoritesi ve yöneticilik kabiliyeti ile
Attila, her zaman örnek alınmıştır.